KAPELANI WOJSKOWI
Pośród wielu form duszpasterskiej aktywności Kościoła Katolickiego duszpasterstwo wojskowe zajmuje bardzo szczególne miejsce. Wynika to z faktu, iż Kościół zawsze z niezwykłą dbałością starał się zapewnić żołnierzom odpowiednią opiekę duchową stosownie do różnych okoliczności wynikających zarówno z czasu pokoju jak również wojny (Jan Paweł II, Constitutio Apostolica?)
Duszpasterstwo wojskowe ze względu na swój specyficzny charakter, działając w ramach Ordynariatu Polowego na podstawie decyzji Biskupa Polowego, tworzy parafie personalne. Z chwilą reaktywowania Ordynariatu Polowego Wojska Polskiego 21 stycznia 1991 r., podobnie jak w okresie międzywojennym, obszar Rzeczypospolitej został z biegiem lat podzielony na takie parafie zwane parafiami wojskowymi. Parafie te mają swoje granice terytorialne w obrębie których obejmują wszystkich wiernych, a ponadto również w jej skład wchodzą:
- żołnierze zawodowi, ich współmałżonkowie, dzieci, także pełnoletnie, o ile mieszkają w domu rodziców oraz dzieci i krewni zamieszkujący razem z nimi;
- żołnierze w czynnej służbie wojskowej (niezawodowi), w czasie pełnienia tej służby;
- pracownicy cywilni, zatrudnieni na stałe w jednostkach (instytucjach) wojskowych oraz w domach prywatnych osób pełniących zawodową służbę wojskową;
- uczniowie szkół wojskowych;
- zatrudnieni lub przebywający w szpitalach wojskowych, w domach starców i w podobnych instytucjach wojskowych;
- członkowie instytutów zakonnych i wierni świeccy zatrudnieni na stałe przez Ordynariusza Polowego lub za jego zgodą.
Dzieje duszpasterstwa wojskowego na ziemiach polskich mają bardzo bogatą historię. Pierwsi duszpasterze pojawili się w wojsku polskim pod koniec X wieku, w okresie walk polsko ? niemieckich. Do czasu wprowadzenia dla duchownych tzw. służby stałej, opiekę duszpasterską nad żołnierzami pełnili spowiednicy królów, książąt i dowódców wojskowych. W pełni zorganizowane duszpasterstwo wojskowe pojawiło się na ziemiach polskich u schyłku XVII wieku jako jedno z pierwszych w Europie. Stała posługa została wprowadzona uchwałami Sejmu Warszawskiego z 1690 roku, który ustanowił 36 etatowych kapelanów w wojsku polskim (za ks. Kryspin RAK) .
W okresie II Rzeczypospolitej 5 lutego 1919 roku Stolica Apostolska utworzyła w Polsce Biskupstwo Polowe. Pierwszym Biskupem Polowym papież Benedykt XV mianował ks. dra Stanisława Galla biskupa pomocniczego Warszawy, który jako pierwszy w odrodzonym Wojsku Polskim zorganizował struktury duszpasterstwa wojskowego, utworzył korpus katolickiego duchowieństwa wojskowego, ustalił jego hierarchię oraz wypracował metody pracy duszpasterskiej. Duszpasterstwo wojskowe za jego biskupiej działalności uzyskało również kilkadziesiąt kościołów i kaplic
W każdej parafii wojskowej zorganizowana jest kancelaria parafialna i prowadzone są przez proboszcza księgi parafialne, według wymagań prawa kanonicznego. W kościele garnizonowym lub w kaplicy wojskowej (w przypadku braku kościoła garnizonowego), przy której zorganizowana jest dana personalna parafia wojskowa, jej proboszcz sprawuje Eucharystię zwłaszcza w niedziele i święta nakazane, głosi Słowo Boże i swobodnie prowadzi pełną posługę zgodnie z programem duszpasterskim Konferencji Episkopatu Polski i diecezji wojskowej. Udziela także chrztu, wiatyku i namaszczenia chorych, z zachowaniem przepisu kan. 1003 § 2 i 3 oraz błogosławieństwa apostolskiego. Ponadto asystuje przy zawieraniu związków małżeńskich i je błogosławi oraz odprawia pogrzeby. W zależności od potrzeb duszpasterskich Biskup Polowy może przydzielić do pomocy proboszczowi wojskowemu, zgodnie z prawem kanonicznym, jednego lub kilku wikariuszy parafialnych.
Zakres władzy proboszczów parafii wojskowych analogiczne odnosi się do władzy Biskupa Polowego. Ordynariusz Diecezji Polowej nadając kapelanowi urząd proboszcza parafii wojskowej, powierza jego personalnej trosce określoną przez siebie grupę wiernych diecezji wojskowej. Jednocześnie Biskup Polowy ustala tereny wojskowe podległe jego władzy. Nie znosi to oczywiście jurysdykcji miejscowych proboszczów z tym, że na terenach wojskowych pierwszą jest jurysdykcja proboszcza wojskowego. Dotyczy to także, zgodnie z prawem kanonicznym, wikariusza parafii wojskowej. Wspomina o tym art. 7 konstytucji apostolskiej Spirituali militum curae mówiąc o kapłanach, którzy w Ordynariacie zostali mianowani kapelanami na wyznaczonym im terenie i wobec powierzonych im osób. Posiadają tym samym uprawnienia i obowiązki proboszczów, chyba że z natury rzeczy albo ze Statutów partykularnych wynika co innego; razem (cumultative) jednak z miejscowym proboszczem, w myśli art. 4 tejże Konstytucji.
Wszyscy kapelani w sprawach związanych z duszpasterstwem i dyscypliną kościelną są zobowiązani do przestrzegania prawa kościelnego zarówno powszechnego jak i partykularnego a popnadto regulaminu wojskowego w sprawach dyscypliny wojskowej. Mają oni obowiązek zawsze stawić się na wezwanie Biskupa Polowego jak również Wikariusza Generalnego. Ponadto kapelani są zobowiązani, aby w swojej pracy duszpasterskiej realizować programy duszpasterskie zatwierdzone przez Konferencję Episkopatu Polski, Biskupa Polowego oraz biskupów diecezji na terenie których prowadzą duszpasterstwo. Są również zobowiązani do braterskiej współpracy z księżmi diecezjalnymi i zakonnymi w swoim dekanacie, zwłaszcza do udziału w zjazdach i kongregacjach dekanalnych, pomocy przy spowiedziach świętych podczas rekolekcji oraz do utrzymywania różnorakich form współpracy duszpasterskiej.